In Blog 8 hebben we besproken hoe interne patronen en vooronderstellingen invloed hebben op je leiderschap en je organisatie. Vandaag wil ik hierop verder bouwen door dieper in te gaan op automatische reactiemechanismen (ARM) die onder druk zichtbaar worden. Je herkent ze waarschijnlijk als de bekende “vecht-, vlucht- of bevries-reflex”. Dit zijn instinctieve reacties, die vaak sterker worden als de druk toeneemt.

In mijn eigen ervaring, zowel persoonlijk als in mijn werk met leiders, merk ik dat deze patronen zich blijven herhalen. We vechten om niet te verliezen, vluchten om de last te ontwijken, of bevriezen als we geen oplossing kunnen bedenken. Soms blijven mensen hun hele leven vastzitten in één van deze patronen, vaak zonder dat ze zich hiervan bewust zijn.

Vechten

• Wat is het? Vechten houdt in dat je de confrontatie aangaat, vaak met een assertieve, soms agressieve houding.
• Hoe herken je het? Als je snel de aanval kiest, tegenargumenten afweert, of problemen agressief aanpakt, bevind je je waarschijnlijk in de vecht-reflex.
• Impact op leiderschap: Hoewel het krachtige beslissingen kan bevorderen, kan het ook conflicten en een gespannen werkomgeving veroorzaken, vooral als het impulsief of vanuit stress gebeurt.

Vluchten

• Wat is het? De vlucht-reflex betekent het vermijden van confrontaties en jezelf terugtrekken uit moeilijke situaties.
• Hoe herken je het? Dit uit zich vaak in uitstelgedrag, het ontwijken van moeilijke gesprekken, of simpelweg negeren van problemen.
• Impact op leiderschap: Het kan tijdelijk de druk verlagen, maar op de lange termijn blijven problemen onopgelost en verliest je team richting.

Bevriezen

• Wat is het? Bevriezen betekent dat je vastloopt en niet weet hoe je verder moet.
• Hoe herken je het? Je merkt dat je vastzit in besluiteloosheid, moeite hebt met prioriteren, of gewoonweg geen actie onderneemt.
• Impact op leiderschap: Dit kan leiden tot stagnatie, waarbij je team onzeker en stuurloos achterblijft.

Schematisch ziet dit er als volgt uit:

Omgaan met druk

Iedereen heeft automatische reacties onder druk, maar het leren herkennen en managen ervan maakt een wereld van verschil. Zelfreflectie en bewustzijn zijn daarbij essentieel. In mijn werk merk ik steeds dat onder druk het blikveld vernauwt en mensen versnellen om controle te krijgen. Dit is een overlevingsmechanisme, maar het belemmert effectief leiderschap.

Wat ik vaak tegenkom bij leiders, en wat ik zelf ook heb ervaren, is dat we, onder druk, snel geneigd zijn om vanuit deze patronen te reageren. We voelen dan de druk om snel iets op te lossen, vaak gedreven door angst, overtuigingen of verwachtingen. Het herkennen van je eigen ARM’s is de eerste stap naar bewuster en effectiever leiderschap.

Vertragen onder druk

Het klinkt paradoxaal, maar juist in tijden van druk is het essentieel om te vertragen. Neem de tijd om je eigen reacties te onderzoeken: Wat voel ik? Wat wil ik doen? Is dit echt urgent? Door te vertragen kun je met meer helderheid handelen en betere beslissingen nemen.