Leiderschap in crisissituaties (1)

28 april 2020
Robert de Muralt & Marie Louise Dechesne

Het Coronavirus is als een bom in onze gemeenschap ingeslagen. Alles wat we hebben opgebouwd is op losse schroeven komen te staan. We zijn bang om geïnfecteerd te raken en misschien wel dood te gaan. We zijn bang voor een recessie, waarmee we onze banen kwijt kunnen raken. We zijn bang dat we ons leventje niet meer kunnen leven zoals we dat altijd geleefd hebben. En we zijn bang voor elkaar geworden. Sommigen van ons hebben mondkapjes op en als je op straat loopt of naar de supermarkt gaat lopen mensen met een boog om je heen. Het heeft mij ertoe aangezet om eens wat dieper te onderzoeken wat er allemaal gebeurt in deze crisissituatie en hoe hiermee door bestuurders wordt omgegaan.

Ik schrijf dit blog omdat ik aan alle kanten wordt geraakt door de gevolgen en ook zorgen heb hoe het verder gaat. Ik word beperkt in mijn vrijheid. Ik mag mijn moeder niet meer zien en zeker niet aanraken. Onze (puber)kinderen mogen bijna het huis niet uit en als ze dat doen moeten ze heel voorzichtig zijn om niet op de bon te worden geslingerd. De sportschool is dicht en om een beetje fit te blijven doe ik maar wat oefeningen voor de televisie. Mijn haar hangt in mijn ogen en ik weet niet wat mij verder nog te wachten staat. Ik hunker naar het normale leven. Met mijn vrienden een biertje drinken of lekker met mijn vrouw ergens eten.

De focus op de gezondheidszorg

Na crisisoverleg met specialisten binnen de gezondheidszorg heeft premier Rutte in mijn ogen een juiste beslissing genomen om tot een Lock-down over te gaan. Je weet immers niet wat erop je afkomt nadat de WHO de situatie rondom het Coronavirus tot pandemie heeft uitgeroepen.

De afgelopen weken is het Kabinet samen met het RIVM druk bezig geweest op allerlei manieren oplossingen te zoeken die het beste zijn voor ons allemaal, waarbij de gezondheidszorg voor ons allemaal voorop is komen te staan. Denk aan de 1,5 meter economie en de Corona app. In beide oplossingen heb ik persoonlijk geen fiducie en voel ik weerstand. Ik ben niet geboren om op 1,5 meter afstand van mijn vrienden en familie te leven. En een Corona-app kan misschien op de lange termijn wel ontwikkeld worden, maar zal nooit foutloos functioneren, bovendien werkt het uitsluiting in de hand. Iets wat in mijn optiek in strijd is met de verworvenheden in onze samenleving.

Wat doet een crisis met mensen

Een crisis brengt veel onzekerheid en vaak ook angst met zich mee. Het zorgt voor een gevoel dat we de grip op de situatie kwijt zijn, waardoor we het idee krijgen de toestand niet meer onder controle te hebben. Dit gevoel kennen de meesten van ons wel. Je gaat zo snel en hard mogelijk werken om maar zo snel mogelijk tot een oplossing voor de situatie te komen. En de indruk te creëren dat we de situatie onder controle hebben.

In de meeste gevallen wordt er te weinig tijd genomen om daadwerkelijk op zoek te gaan naar de werkelijke oorzaken en zowel het probleem als de oplossing vanuit verschillende perspectieven aan te vliegen. Of je neemt er de tijd niet tijd voor, want er moet gehandeld worden! Of je laat je leiden door de specialisten van de gezondheidszorg, het is tenslotte een levensbedreigend virus! Dit betekent dat we vaak (te) snel op zoek gaan naar oplossingen om de ontstane situatie weer onder controle te krijgen. Want als we een gevoel van controle hebben dan voelen we ons niet meer onzeker of angstig.

Onder druk reageren mensen anders

Mijn ervaring is dat mensen die onder druk staan heel anders reageren dan als ze niet onder druk staan. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat stress je persoonlijke systeem ontregelt. Een andere bijkomstigheid is dat onder druk je blikveld vernauwt, waardoor je oog hebt voor maar een deel van het probleem. De natuurlijke, instinctieve, neiging is om te gaan versnellen en dat we te snel een oplossing willen forceren.

Onder druk sta je eigenlijk niet meer open voor andere zienswijzen. Jouw gekozen oplossing is de juiste oplossing en jouw waarheid is de waarheid. Want dit geeft zekerheid en biedt houvast. De communicatie wordt doelgerichter en met de menselijke maat wordt steeds minder rekening gehouden. En hoe hoger in de boom dergelijke beslissingen worden genomen, hoe schadelijker de gevolgen kunnen zijn.

Leiderschap in crisis

In deze Corona crisis is de situatie ook nog eens heel complex, veelomvattend en beangstigend. Het kabinet, die als eindverantwoordelijke, de taak heeft om de crisis in Nederland te beteugelen heeft dan ook voor een immens grote uitdaging gestaan. En ook zij hebben zo snel mogelijk naar oplossingen gezocht om het land het vertrouwen te geven dat ze stap voor stap ‘grip’ krijgen op de crisis.

Maar daarna is het belangrijk om te ‘vertragen’ en is het cruciaal om te onderzoeken wat de impact van een dergelijk besluit is om vervolgens de juiste vervolgstappen te kunnen nemen. En is het van belang om vanuit meerdere perspectieven tegelijkertijd naar de situatie te gaan kijken. En op basis hiervan oplossingen te bedenken die voor onze samenleving als geheel passen. Daarbij rekening houdend met wie wij als mensen zijn, onze verworven vrijheden en het bieden van perspectief voor een gezonde toekomst.

Ik hoop dat ik mijn moeder snel weer mag zien, dat mijn kinderen weer gewoon pubers mogen zijn en dat ik mijn normale leven weer op mag oppakken.