In ons vorige blog hebben we verkend hoe je met het besturingsmodel voor omgevingscomplexiteit (gebaseerd op het Cunefin framework) betere beslissingen kunt nemen in complexe omgevingen. Vandaag duiken we in een andere belangrijke dynamiek: de voortdurende cyclus van actie en reactie. Deze cyclus, een onmiskenbaar onderdeel van leiderschap, kan kansen bieden, maar ook voor problemen zorgen als je er niet bewust mee omgaat.

Wat gebeurt er bij actie-reactie?

Elke actie binnen een organisatie zet een kettingreactie in gang. De uitkomst van die reactie kan positief of negatief zijn, afhankelijk van hoe bewust je handelt. Leiderschap draait om het begrijpen en beheersen van deze dynamiek om chaos te voorkomen en duurzame oplossingen te creëren.

Neem de chemiebrand in Moerdijk op 5 januari 2011 als voorbeeld:

• Wat ging er mis? De brandweer werkte met een nieuwe strategie om branden te beheersen. Tijdens de crisis bleek deze echter niet effectief genoeg, waardoor tekortkomingen in communicatie, informatievoorziening en handhaving pijnlijk zichtbaar werden.
• Gevolgen: Snelle, ondoordachte reacties verergerden de situatie. Het gebrek aan een goed proces leidde tot geforceerde maatregelen en miscommunicatie.

Hoe voorkom je een reactieve cyclus?

Als leider is het cruciaal om niet in de val van overhaaste beslissingen te trappen. Hier zijn drie stappen die kunnen helpen:

1. Herken de cyclus De eerste stap is bewustzijn. Begrijp hoe acties en reacties elkaar versterken en hoe deze dynamiek een vicieuze cirkel kan worden. Door dit bewust te herkennen, kun je ingrijpen voordat de situatie escaleert.

2. Neem de tijd om te vertragen Weersta de drang om direct te reageren vanuit emotie of chaos. Een korte cyclus van actie, onderzoek, analyse en reactie kan cruciaal zijn. Dit proces hoeft niet veel tijd te kosten, maar het overslaan van de stappen van onderzoek en analyse kan leiden tot slecht doordachte oplossingen. Transparantie is hierin essentieel: informeer je publiek en stakeholders over wat je onderzoekt en welke stappen je neemt. Dit behoudt vertrouwen en creëert ruimte voor betere beslissingen.

3. Beheers de dynamiek met duidelijke communicatie Zorg voor een helder communicatieplan en effectieve feedbacksystemen. Open communicatie helpt om verwachtingen te managen en de betrokkenheid van je team en stakeholders te vergroten.

De kracht van transparantie en de U-beweging

Zoals besproken in ons vorige blog, biedt het besturingsmodel voor omgevingscomplexiteit waardevolle inzichten. Dit model benadrukt dat je een korte U-beweging moet maken: eerst vertragen om informatie te verzamelen en analyseren, voordat je tot actie overgaat. Zelfs in acute situaties leidt deze aanpak tot betere resultaten en meer draagvlak.

Conclusie

De actie-reactiecyclus is een constante in leiderschap, maar het hoeft geen valkuil te zijn. Door bewust te vertragen, de situatie zorgvuldig te analyseren, en je publiek transparant mee te nemen in het proces, kun je grip houden op de dynamiek. Dit vraagt om veerkracht, zelfbewustzijn en leiderschap dat gericht is op duurzame oplossingen in plaats van kortetermijnmaatregelen.

In ons volgende blog gaan we dieper in op de vier niveaus van communicatie, gebaseerd op het werk van Remmerswaal en aangepast door Ine de Bock. We onderzoeken hoe deze niveaus je leiderschap kunnen versterken en hoe je interacties binnen je team kunt verbeteren.